Horotiu House Story
He ōrite te “Horo” ki te “tere”, ko te “tui” ko te au o te awa e rere ana. Naa Rakataura, te tohunga o Tainui waka a “Horotiu” i tapa.
I noho mai ngaa tuupuna i mua i ngaa tau 1300, aa, he nui ngaa paa o Horotiu ki teenei riu. He nui ngaa koorero moo Horotiu heoi anoo anei ngaa puukoorero e rua.
Ko Korokii te matau o Hape raaua ko Hauaa. Naa Hauaa ka puta mai ko Kahoki raatou ko Werewere, ko Rangitaupi, ko Puukauae. Naa Korokii te paa o Horotiu i hanga ahakoa he whakatupuranga tauwaru i muri i te haerenga mai o Tuurongo. He rangatira a Tuurongo noo Tainui, aa, i tae mai raaua ko Mahinaarangi, toona hoa wahine noo Ngaati Kahungunu. I tae mai engari kaaore i noho. Naa teenei hononga i whakaingoatia e rua o ngaa whare tuupuna ki te marae o Tuurangawaewae, ko Tuurongo me Mahinaarangi.
Ko te koorero tuarua ko te waa i noho a Korokii maa ki Horotiu. I noho hoki a Taowhakairo ki teenei waahi, noo Ngaati Kauwhata ia. E ai ki ngaa koorero i whai a Korokii i te wahine a Taowhakairo. He kahu waero too Korokii, i te hokinga mai o Taowhakairo i kite eetehi maramara huruhuru o taua kahu waero ki te whatitoka o toona rua kuumara. Naa toona wiri i werohia e Taowhakairo a Korokii me to kii “Ka pakapaka oo koouma ki ngaa ahi o Kura-paa-ngoi”. I mate a Taowhakairo i teenei pakanga.
Taaria te waa i whakaae a Te Waharoa kia noho a Ngaati Maru ki Horotiu hei waahi whakaruruhau mai i ngaa tauaa o Ngaapuhi. I te mutunga o te pakanga ki Taumatawiiwwii, naa Te Waharoa I puumau te mana whanua o Maungatautari me Horotiu ki oona uri o Ngaati Korokii. Kua noho ahikaa a Ngaati Korokii tae noa ki teenei waa.